تحلیل اثر نهاده ی انرژی در تولید بخش کشاورزی ایران با به کارگیری تکنیک همگرایی

بررسی نهاده های تولید از جمله انرژی، می تواند از نقطه نظر اتخاذ تصمیم صحیح در برنامه ریزی های اقتصادی، مفید واقع شود. در پژوهش حاضر، با لحاظ نمودن نهاده ی مهم انرژی در تابع تولید بخش کشاورزی، ضمن ممانعت از مسائل و مشکلات مربوط به برآورد پارامترهای مدل ناشی از حذف متغیر، به تحلیل اثر این نهاده در تولید بخش کشاورزی پرداخته شده است. در این مطالعه، در ابتدا به-منظور سازگار نمودن آمارهای مورد استفاده با تعریف تابع تولید و اجتناب از مواجهه با اریب ضرایب، تولید بالقوه (به جای استفاده از تولید بالفعل) با به کارگیری روشی ترکیبی که در واقع تلفیق دو روش "روند تولید واقعی" و "خط روند بین اوج های تعدیل شده" می-باشد، برآورد شده است. در مرحله ی بعد به منظور برآورد تابع تولید، و نیز عدم مواجهه با رگرسیون کاذب، روش خودتوضیح با وقفه های گسترده (ardl) – به دلیل برتری این رهیافت نسبت به روش های آلترناتیو- در چارچوب فرم تبعی کاب- داگلاس به کار گرفته شده است. تحلیل های مطالعه ی حاضر، تحت دو سناریوی متفاوت طر ح ریزی شده است. در سناریوی نخست، نهاده ی انرژی به صورت کلی در کنار دو نهاده ی نیروی کار و سرمایه به عنوان متغیر توضیحی وارد الگو شده است. در سناریوی دوم، به منظور فراهم نمودن زمینه ی تحلیل اثر جداگانه ی هر یک از حامل های انرژی (فرآورده های نفتی و برق)، حامل های یاد شده به تفکیک، در کنار نهاده های نیروی کار و سرمایه به عنوان متغیر مستقل الگو وارد شده است. در هر یک از سناریوهای مورد نظر، الگوی پویای ardl، رابطه ی بلندمدت، الگوی تصحیح خطای کوتاه مدت و نیز مقایسه ی اهمیت نسبی ضرایب برآورد شده از طریق محاسبه ی ضرایب استاندارد شده، به بحث گذارده شده است. نتایج حاصل از برآورد ضرایب الگو در سناریوی اول حاکی از اثر معنی دار و مثبت هر یک از نهاده ها و از جمله انرژی بر ارزش افزوده ی بالقوه ی بخش کشاورزی طی دوره ی مورد مطالعه (1383-1346) بوده است؛ به طوری که ضرایب بلندمدت برای نهاده های نیروی کار، سرمایه و انرژی به ترتیب برابر 0/34، 15 و 0/48 برآورد شده است. همچنین مقدار ضرایب استانداردشده برای نهاده های مذکور به ترتیب معادل 0/034، 0/17 و 0/83بوده که گویای اهمیت نسبی بالای نهاده ی انرژی نسبت به دیگر نهاده ها بوده است. از سوی دیگر، در سناریوی دوم، ضرایب بلندمدت برآورد شده برای نهاده-های نیروی کار، سرمایه، فرآورده های نفتی و برق، معنی دار و به ترتیب معادل 0/29، 0/11، 0/06 و 0/45 بوده که بر تأثیر مثبت بلندمدت هر یک از نهاده های یادشده و از جمله فرآورده های نفتی و برق بر تولید بخش کشاورزی در دوره ی موردنظر، صحه گذاشته است. همچنین در این سناریو، مقدار ضرایب استاندارد شده برای هر یک از نهاده های یادشده، به ترتیب برابر 0/029، 0/12، 0/098 و 1/63 محاسبه شده است. مقایسه ی ضریب برآورد شده ی بلندمدت و نیز ضریب استاندارد شده ی نهاده ی برق با مقادیر متناظر مربوط به فرآورده های نفتی- و نیز سایر نهاده ها- حاکی از اهمیت قابل ملاحظه ی نهاده ی برق در تولید بخش کشاورزی بوده، لذا به کارگیری نهاده ی برق به جای فرآورده های نفتی، ضمن صرفه جویی در مصرف فرآورده های نفتی و نیز افزایش بیش تر تولید، می تواند به کاهش آلودگی های زیست محیطی - که یکی از مولفه های اصلی مورد نظر در توسعه ی پایدار است- منجر شود. همچنین مقایسه ی ضرایب کوتاه مدت و بلندمدت در هر دو سناریوی پیش گفته مبین این مطلب است که اگرچه در بلندمدت تأثیر نهاده ها از جمله انرژی بر تولید، قابل ملاحظه بوده اما اثرگذاری بر تولید در کوتاه مدت، ناچیز بوده است. سرانجام، ضریب مربوط به جزء تصحیح خطا در هر دو سناریو برابر 0/07- برآورد گردیده که مقدار این ضریب متضمن این مطلب است که در هر دوره، 7 درصد از خطای عدم تعادل دوره ی قبل تعدیل می شود. بر این اساس می توان نتیجه گرفت که سرعت تعدیل در بخش کشاورزی پایین بوده است. بنابراین تأثیرگذاری سیاست ها در بخش کشاورزی در کوتاه مدت با تردید همراه است و لذا اتکای صرف به سیاست های کوتاه مدت، سودمند نخواهد بود.